วัดศรีโคมคำ
๑. ชื่อวัด : วัดศรีโคมคำ
พิกัดภูมิศาสตร์ : ละติจูด: ๑๙.๑๗๖๕๐๔๒ ลองติจูด: ๙๙.๘๘๙๓๑๗
ประเภทวัด : พระอารามหลวงชั้นตรี ชนิดสามัญ
นิกาย : เถรวาท มหานิกาย
๒. ที่ตั้ง : ตั้งอยู่เลขที่ ๖๙๒ ถนนพหลโยธิน หมู่ที่ ๓ ตำบลเวียง อำเภอเมือง จังหวัดพะเยา ทิศเหนือจรดถนนพหลโยธิน ทิศใต้จรดกว๊านพะเยา ทิศตะวันออกจรดถนนพหลโยธิน ทิศตะวันตกจรดกว๊านพะเยา
๓. ประวัติความเป็นมา
วัดศรีโคมคำ หรือวัดพระเจ้าตนหลวง ตั้งอยู่เลขที่ ๖๙๒ ถนนพหลโยธิน หมู่ที่ ๑ ตำบลเวียง อำเภอเมือง จังหวัดพะเยา ห่างจากตัวเมืองไปทางทิศเหนือประมาณ ๑,๐๐๐ เมตร ด้านทิศใต้และทิศตะวันตก ติดกับกว๊านพะเยา ทิศเหนือและทิศตะวันออก ติดกับถนนพหลโยธิน เริ่มก่อสร้างองค์พระประธาน (วัดพระเจ้าตนหลวง) เมื่อจุลศักราช ๘๕๓ พุทธศักราช ๒๐๓๔ วันพุธ ขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๘ (แปดเหนือ คือเดือน ๖ ของภาคกลางตรงกับเดือนพฤษภาคม) สมัยพระยาเมืองยี่ปกครองเมืองพะเยา สร้างเสร็จ เมื่อ พ.ศ. ๒๐๖๗ ประมาณ ๓๓ ปี และเป็นวัดโดยสมบูรณ์ในสมัยพระยาเมืองตู้ปกครองเมืองพะเยา
ต่อมาหัวเมืองต่างๆ ของล้านนาหลายหัวเมือง ถูกพม่ารุกรานทำให้ประชาชนแตกกระจัดกระจาย ต้องสูญเสียชีวิตและทรัพย์สิน บ้านเมืองถูกทอดทิ้งปล่อยให้ปรักหักพัง รกร้างว่างเปล่าอยู่ประมาณ ๕๖ ปี ในภายหลังได้สถาปนาเมืองพะเยาขึ้น บ้านเมืองและวัดวาอาราม ได้รับการบูรณปฏิสังขรณ์ใหม่ เมื่อปีพุทธศักราช ๒๔๖๕ พระครูศรีวิราชวชิรปัญญา เจ้าคณะแขวงเมืองพะเยา เป็นประธานฝ่ายสงฆ์ ทางฝ่ายบ้านเมืองมี พระยาประเทศอุดรทิศ อดีตเจ้าผู้ครองเมืองพะเยา และนายคลาย บุษบรรณ์ นายอำเภอเมืองพะเยา พร้อมด้วยพ่อค้าประชาชน ร่วมกันไปอาราธนาท่านครูบาศรีวิชัย นักบุญแห่งล้านนา สังกัดอยู่วัดบ้านปาง อำเภอลี้ จังหวัดลำพูน มาเป็นประธาน ในการสร้างพระวิหารหลวงและเสนาสนะต่างๆ จนสำเร็จ และเมื่อวันที่ ๑๗ เมษายน พุทธศักราช ๒๕๒๓ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลปัจจุบัน โปรดเกล้าฯ พระราชทานยกฐานะขึ้นเป็น พระอารามหลวง
๔. ความสำคัญของวัด
วัดศรีโคมคำเป็นวัดคู่บ้านคู่เมืองพะเยา เป็นพระอารามหลวงชั้นตรี ชนิดสามัญ และวัดพัฒนาตัวอย่าง ชาวพะเยาทั่วไปนิยมเรียกว่า “วัดพระเจ้าตนหลวง” เนื่องจากเป็นที่ประดิษฐานของ “พระเจ้าตนหลวง” ซึ่งสร้างขึ้นในระหว่างปีพุทธศักราช ๒๐๓๔-๒๐๖๗ “พระเจ้าตนหลวง” เป็นพระประธานเก่าแก่ในพระวิหารหลวง เป็นพระพทธรูปศิลปะเชียงแสนที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในล้านนา มีขนาดหน้าตักกว้าง ๑๔ เมตร และสูง ๑๖ เมตร สร้างจากอิฐมอญผสมกับปูนขาว ชาวพะเยาถือเป็นพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์คู่บ้านคู่เมือง เดือนหกของทุกปีจะมีงานนมัสการพระเจ้าตนหลวง พระเจ้าตนหลวงสร้างขึ้นเมื่อประมาณปี พ.ศ. ๒๐๓๔ โดยอยู่ในความอุปถัมภ์ของพระเมืองแก้ว เจ้าผู้ครองเมืองเชียงใหม่ และพระยาเมืองตู้ เจ้าผู้ครองเมืองพะเยาในสมัยนั้น ลำดับเจ้าอาวาสวัดศรีโคมคำ มีดังนี้
๕. รายนามเจ้าอาวาส
พระครูศรีวิราชวชิรปัญญา เจ้าคณะแขวงเมืองพะเยาเป็นเจ้าอาวาส พ.ศ. ๒๔๖๕ - ๒๔๖๗
ครูบาปัญญา ปญฺโญ เป็นเจ้าอาวาส พ.ศ. ๒๔๘๘ - ๒๕๐๖
ครูบาแก้ว คนฺธวํโส เป็นเจ้าอาวาส พ.ศ. ๒๕๐๖ – ๒๕๐๙
พระโสภณธรรมมุนี เจ้าคณะอำเภอเมืองพะเยา (พระธรรมวิมลโมลี) พ.ศ. ๒๕๐๙ เป็นผู้รักษาการในตำแหน่งเจ้าอาวาสวัดศรีโคมคำและได้รับแต่งตั้งเป็นเจ้าอาวาสเมื่อวันที่ ๒๕ พฤษภาคมพุทธศักราช ๒๕๑๑ จนถึงปัจจุบัน
๖. สิ่งสำคัญภายในวัด
ภายในบริเวณวัดศรีโคมคำยังมี พระอุโบสถกลางน้ำ ซึ่งเป็นศิลปะแบบล้านนาประยุกต์ สร้างขึ้นโดยแรงศรัทธาของพุทธศาสนิกชนทั่วประเทศ โดยมี “นิยม สิทธหาญ” มัณฑนากรจากมหาวิทยาลัยศิลปากร และ “จินดา สหสมร” สถาปนิกจากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ร่วมกันออกแบบ ภายในพระอุโบสถมีภาพจิตรกรรมฝาผนังเกี่ยวกับพระพุทธประวัติและวิถีชีวิตผู้คน ฝีมือของ “อังคาร กัลยาณพงศ์” ศิลปินแห่งชาติ และ “ภาพตะวัน สุวรรณกูฏ”