วัดพระธาตุจอมทอง
๑. ชื่อวัด : วัดพระธาตุจอมทอง
พิกัดภูมิศาสตร์ : ละติจูด: ๑๙.๑๘๓๙๙๑๒ ลองติจูด: ๙๙.๘๘๘๔๖๕๗
ประเภทวัด : วัดราษฎร์ นิกาย : ธรรมยุติ
๒. ที่ตั้ง : ม.๑๗ ตำบลบ้านต๋อม อำเภอเมือง จังหวัดพะเยา บนเนินเขาทางทิศเหนือของวัดศรีโคมคำ
๓. ประวัติความเป็นมา วัดพระธาตุจอมทอง ตั้งอยู่บนเนินเขาทางทิศเหนือของวัดศรีโคมคำ ประชาชนสามารถขึ้นไปมนัสการพระธาตุได้สามเส้นทาง คือ เดินขึ้นบันไดนาคด้านทิศใต้ และขับรถขึ้นเวียนได้ทั้งด้านหน้าและด้านหลังของวัด พระธาตุเจดีย์ตั้งอยู่บนฐานสี่เหลี่ยม ๑ ชั้น ต่อด้วยฐานเขียงย่อมุม ๓ ชั้น และเป็นฐานปัทม์ย่อมุมต่อด้วยฐานวงกลม ๓ ชั้น ต่อขึ้นเป็นชั้นมาลัยเถาทรงกลม ๓ ชั้นรองรับองค์ระฆัง ส่วนบัลลังก์นั้นมีย่อมุม ส่วนปล้องไฉนนั้นมีปูนปั้นบัว ๒ ชั้นประดับอยู่ที่ฐานและยอดของปล้องไฉน ต่อขึ้นไปเป็นปลียอดและฉัตร เชื่อกันว่าเป็นพระเจดีย์ที่บรรจุพระเกศาธาตุของพระพุทธเจ้า ถือเป็นปูชนียสถานและโบราณสถานที่สำคัญคู่บ้านคู่เมืองพะเยามาตั้งแต่โบราณ กว้าง ๒๐ เมตร สูง ๓๐ รูปลักษณะขององค์เจดีย์เป็นทรงเดียวกันกับเจดีย์พระธาตุจอมทอง อำเภอจอมทอง จังหวัดเชียงใหม่ และวัดพระธาตุหริภุญชัย จังหวัดลำพูน ซึ่งศิลปะรูปทรงแบบนี้เป็นที่นิยมของช่างสกุล ครูบาเจ้าศรีวิชัย นักบุญแห่งล้านนาไทยที่เคยมาเป็นประธานบูรณะพระธาตุดังกล่าว ด้านหน้าเป็นพระวิหารขนาดกว้าง ๘ เมตร ยาวประมาณ ๒๐ เมตร ผนังด้านข้างโล่งเรียบ ไม่มีประตู หน้าต่าง ภายในมีพระพุทธรูปหินทราย ตั้งอยู่บนฐานชุกชีเป็นพระประธาน และมีพระหินทรายขนาดกลางอีกหลายองค์ประทับเรียงราย รอบ ๆ บริเวณพระธาตุและพระวิหารซึ่งเป็นเขตพุทธาวาส ล้อมรอบด้วยศาลาราย เคยเป็นที่จำวัด เจริญสมาธิภาวนาของครูบาเจ้าศรีวิชัย คราวมาเป็นประธานบูรณะพระวิหารวัดพระเจ้าตนหลวง
๔. ความสำคัญของวัด เป็นพระเจดีย์ที่บรรจุพระเกศาธาตุของพระพุทธเจ้า และเป็นปูชนียสถานและโบราณสถานที่สำคัญคู่บ้านคู่เมืองพะเยามาตั้งแต่โบราณ
๕. สิ่งสำคัญภายในวัด
พระธาตุจอมทอง พระธาตุเจดีย์ตั้งอยู่บนฐานสี่เหลี่ยม ๑ ชั้น ต่อด้วยฐานเขียงย่อมุม ๓ ชั้น และเป็นฐานปัทม์ย่อมุมต่อด้วยฐานวงกลม ๓ ชั้น ต่อขึ้นเป็นชั้นมาลัยเถาทรงกลม ๓ ชั้นรองรับองค์ระฆัง ส่วนบัลลังก์นั้นมีย่อมุม ส่วนปล้องไฉนนั้นมีปูนปั้นบัว ๒ ชั้นประดับอยู่ที่ฐานและยอดของปล้องไฉน ต่อขึ้นไปเป็นปลียอดและฉัตร องค์เจดีย์กว้าง ๒๐ เมตร สูง ๓๐ เป็นทรงเดียวกันกับเจดีย์พระธาตุจอมทอง อำเภอจอมทอง จังหวัดเชียงใหม่ และวัดพระธาตุหริภุญชัย จังหวัดลำพูน ซึ่งศิลปะรูปทรงแบบนี้เป็นที่นิยมของช่างสกุล ครูบาเจ้าศรีวิชัย นักบุญแห่งล้านนาไทยที่เคยมาเป็นประธานบูรณะพระธาตุ
พระวิหาร
ด้านหน้าเป็นพระวิหารขนาดกว้าง ๘ เมตร ยาวประมาณ ๒๐ เมตร ผนังด้านข้างโล่งเรียบ ไม่มีประตู หน้าต่าง ภายในมีพระพุทธรูปหินทราย ตั้งอยู่บนฐานชุกชีเป็นพระประธาน
๖. เส้นทางการเดินทางและแผนที่ จากสี่แยกประตูชัย ทางหลวงหมายเลข ๑ มุ่งหน้าสู่อำเภอแม่ใจ ๒.๕ กิโลเมตร มีแยกซ้ายมือผ่านหอสมุดแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติไป ๓๐๐ เมตร วัดตั้งอยู่ฝั่งขวาของถนน