ชุดครุยแห่งคุณค่า ภูมิปัญญาแห่งแผ่นดิน เพื่อให้บัณฑิตมหาวิทยาลัยเกิดความภาคภูมิใจที่งานรับพระราชทานปริญญาบัตร ได้เข้าไปมีส่วนร่วมส่งเสริมให้ชุมชนมีรายได้และยังเป็นการรักษาและสืบสานวัฒนธรรมและภูมิปัญญาอันทรงคุณค่าของชุมชน ช่วยยกระดับคุณภาพชีวิตของผู้คนในท้องถิ่น เป็นการบูรณาการ พันธกิจของมหาวิทยาลัย ให้เข้ากับวิถีชีวิตและวัฒนธรรมของชุมชน
ชุดครุยวิทยฐานะของมหาวิทยาลัยพะเยา เป็นชุดครุยเสื้อคลุมแพรสีดำ ด้านหน้ามีแถบผ้าทอสีม่วงสอดดิ้นทอง มีผ้าคล้องคอแบบใบโพธิ์และหมวก มีดิ้นถักสีประจำคณะ หรือวิทยาลัยติดที่รอบคอ ปล่อยปลายห้อยยาวโดยมีพู่ที่ปลายแถบผ้าทอลายไทลื้อประดับบนชุดครุย เรียกว่า “ผ้าทอลายต่ำก้าว”
ชุดครุยวิทยฐานะของมหาวิทยาลัยพะเยา แถบผ้าด้านหน้าประดับด้วยผ้าทอ จากชุมชนชาวไทลื้อบ้านทุ่งมอก ที่ถักทอและออกแบบโดยใช้ลายต่ำก้าวซึ่งเป็นลวดลายเก่าแก่ของชาวไทลื้อ ที่ถือว่าเป็นสิ่งที่มีคุณค่าอย่างยิ่ง เพราะการทอและขึ้นลายต้องใช้ความเพียรพยายามและใช้เวลาในการถักทอ หากใครได้ครอบครองถือว่าได้รับสิ่งที่มีค่ามากที่สุด เฉกเช่นเดียวกับความรู้ที่บัณฑิตได้รับก็ต้องใช้ความเพียรพยายามและใช้เวลาในการศึกษาเล่าเรียน เมื่อสวมชุดครุยวิทยฐานะ ก็เป็นสิ่งที่มีค่าประดับตัวของบัณฑิตมหาวิทยาลัยพะเยา
ประจำปีการศึกษา 2554-2555 นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณเป็นล้นพ้นแก่ประชาคมมหาวิทยาลัยพะเยาและพสกนิกรในภาคเหนือ ในวโรกาสที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินแทนพระองค์ พระราชทานปริญญาบัตรแก่บัณฑิตมหาวิทยาลัยพะเยา ในปีการศึกษา 2554 และ 2555 ในวันที่ 13 มีนาคม 2557 เป็นครั้งแรกของการเสด็จพระราชดำเนินแทนพระองค์มาพระราชทานปริญญาบัตร ณ มหาวิทยาลัยพะเยา
เมื่อวันที่ 30 ตุลาคม 2561 พลเอก ประยุทธ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรีพร้อมคณะ ลงพื้นที่ติดตามการดำเนินงาน ตามนโยบายของรัฐบาล ของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ ในการประชุมคณะรัฐมนตรีอย่างเป็นทางการนอกสถานที่ กลุ่มภาคเหนือตอนบน ได้เดินทางไปมหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย เพื่อเยี่ยมชมนิทรรศการจากหน่วยงานราชการและสถาบันศึกษาของกลุ่มภาคเหนือ เช่นเชียงราย พ
ไทลื้อ คือ กลุ่มชาติพันธ์ที่พูดภาษาไต มีถิ่นกำเนิดในสิบสองปันนา มณฑลยูนาน สาธารณรัฐประชาชนจีน และได้อพยพมาอาศัยอยู่ในประเทศไทยเป็นจำนวนมาก กระจายกันอยู่ใน 7 จังหวัดภาคเหนือ ได้แก่ เชียงใหม่ เชียงราย ลำพูน ลำปาง พะเยา แพร่ และน่าน อาชีพหลักของชาวไทลื้อในอำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา คือ อาชีพเกษตรกรรม มีการทอผ้าเป็นอาชีพเสริม แม้จะมีการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม นวัตกรรม และเทคโนโลยี แต่ชาวไทลื้อในอำเภอเชียงคำยังยึดมั่นในอัตลักษณ์ ประเพณี ความเชื่อ พิธีกรรม และการทอผ้าแบบดั้งเดิม และวัฒนธรรมที่สำคัญและโดดเด่นคือ วัฒนธรรมการทอผ้า
ผ้าทอไทลื้อ มีเอกลักษณ์โดดเด่นที่ตัวซิ่นริ้วลายขวางสลับสีสัน และมีลวดลายตรงกลางที่ทอด้วยเทคนิคเกาะหรือล้วงเป็นลวดลายเรขาคณิต หรือ “ลายน้ำไหล” ลวดลายที่ปรากฏบนผืนผ้าช่างทอจะสร้างสรรค์ลวดลายตามจินตนาการ มีการประยุกต์ลวดลาย สีสัน และรูปแบบผลิตภัณฑ์งานผ้าทอไทลื้อให้มีความหลากหลาย ตามความต้องการและความนิยมของผู้ซื้อ อาทิ ผ้าซิ่น ตุงลื้อ ผ้าฝ้ายปั่นมือ ผ้าปูที่นอน ผ้าสไบ ผ้าห่ม หรือผ้าขาวม้า เป็นต้น
ชุดครุยของมหาวิทยาลัยมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว โดยการนำเอาภูมิปัญญาท้องถิ่นที่เป็นเอกลักษณ์เก่าแก่ทรงคุณค่าทางวัฒนธรรมของชาวไทลื้อ มาประดับเป็นส่วนประกอบสำคัญบนเสื้อครุย อันเป็นการเชื่อมโยงคุณค่าภูมิปัญญาของชุมชนสู่ความเป็นสากลอย่างน่าภาคภูมิใจ "ทางสภามหาวิทยาลัยได้ให้ความเห็นชอบและประกาศในราชกิจจานุเบกษา กำหนดเป็นชุดครุยวิทยฐานะของมหาวิทยาลัยพะเยา
ถึงต่ำเกียรติ คนเดียดฉันท์ เป็นชั้นช่าง ทนลุกนั่ง ทอลาย สายน้ำไหล ขอฝากชื่อ ลื้อถิ่น ก่อนสิ้นลาย แม้เหนื่อยกาย ใจชื่น บนผืนงาน ทีละเส้น ทีละสาย ฝ้ายสอดดิ้น ทีละดอก ทีละชิ้น ดิ้นประสาน เป็นแถบครุย ต่ำก้าว เล่าตำนาน ผลแห่งเพียร ผลของงาน จึงผ่านตา ครุยของเจ้าก็บอกเล่าความเหนื่อยยาก ทนลำบาก ขวนขวาย หลายปัญหา ต้องพากเพียร เพียงใด จึงได้มา ครุยจึงควร คู่ค่า ปัญญาชน อย่าลืมนัย ความอดทน บนแถบคู่ ดุจความรู้ ที่ต้องผ่าน การฝึกฝน สู่ปัญญา สอดรับ กับชุมชน ประจักษ์ผล ศักดิ์และสิทธิ์ บัณฑิตไท ประพันธ์โดย รองศาสตราจารย์ ดร.ชาลี ทองเรือง